Gevoelige huid of snel geïrriteerde huid
De gevoelige huid of snel geïrriteerde huid is een ‘kwetsbare’ huid.
Kan een huidtype zijn, maar ook een huidconditie, komt in alle leeftijdsgroepen voor en is tegenwoordig veelal verworven.
Dit betekent dat het een gevolg is van ofwel jarenlange verzorging met de verkeerde producten of door langdurige behandeling met cortisonen en/of antibiotica.
Ook als we ouder worden wordt onze huid steeds kwersbaarder.
Maar ook (frequente) behandelingen met chemische peelings (zuren) en dermabrasie kunnen voor dit huidbeeld zorgen.
Een teveel aan peelings kan de huid duurzaam overgevoelig maken.
De Kwetsbare huid
De huid is een dynamisch orgaan dat zich voortdurend vernieuwt en verandert als reactie op endogene (interne) en exogene (externe) prikkels.
Maar deze processen kunnen verstoord zijn zoals we vaak zien bij mensen met een kwetsbare huid.
Veroudering, schade door UV-straling en een genetische aanleg kunnen bijvoorbeeld alle drie bijdragen aan de kwetsbaarheid van de huid.
Sommige factoren die bijdragen aan het probleem van een kwetsbare huid kunnen worden voorkómen zoals:
- Het gebruik van irriterende middelen (zuren en basen)
- Occlusie (paraffines)
- Blootstelling aan infectie of allergenen (voedselallergiën)
- Loslatende huid vanwege pleisters
De huidbarrière en haar pH (zuurgraad)
De zurige pH van de hoornlaag wordt de “zuurmantel” van de hoornlaag (het stratum corneum) genoemd.
Deze is belangrijk voor de antibacteriële bescherming van de huid en voor de vorming van een barrière tegen de doorlaatbaarheid (permeabiliteit ).
De pH (zuurgraad) van de huid volgt een scherpe gradiënt (de overgang van het ene naar het andere gebied) door de hoornlaag.
En reguleert activiteiten van pH-afhankelijke enzymen, die de verhoorning en afschilfering van uw huid en de homeostase van de barrièrefunctie regelen.
De lamelvormige extracellulaire ordening van barrièrelipiden vereist een zuurrijk milieu.
Normale pH op het oppervlak van de volwassen huid ligt tussen de 5,4 en 5,9 en is dus licht zuur, dankzij de bestanddelen van het stratum corneum (hoornlaag), sebum- en zweetafscheiding.
Interne & Externe invloeden die de zuurgraad van de huid bepalen
Welke endogene (interne) en exogene (externe) invloeden bepalen de zuurheid van de huid.
De belangrijkste zijn
- Leeftijd
- Anatomische plaats (waar bevindt de huid zich; het gelaat en waar op het lichaam)
- Gebruik van reinigingsmiddelen (zepen of synthetische reinigingsmiddelen)
- Cosmetische producten
- Afsluiting door lichaamsplooien (bv oksels) of verband. Occlusie betekent afsluiting
- Irriterende middelen
- Gebruik van topische (uitwendige) farmacologische stoffen. Diverse geneesmiddellen zoals bijvoorbeeld hydrcortisone
Bij hele jonge kinderen is de pH van de huid normaal gesproken enigszins zuur (5,5).
Dit blijft meestal constant tot en met de volwassen leeftijd en wordt meer basisch bij ouderen.
Vochtige lichaamsplooien zoals; de oksels, het genitoanale gebied en de interdigitale ruimten hebben een iets meer basische pH en zijn daardoor vatbaarder voor gist- en schimmelinfecties.
Na gebruik van zeep is de pH gedurende een paar uur iets hoger (basischer).
Veranderingen in de pH van de huid spelen een significante rol in de pathogenese, preventie en behandeling van:
- Irritatie-contacteczeem
- Atopische dermatitis
- Ichtyose
- Acne vulgaris
- Candida albicans-infecties
- En wondgenezing
Als de huidbarrière en haar zuurgraad verstoord is leidt dit tot een gevoelige en geïrriteerde huid.
Epidermale kracht
De epidermis (opperhuid) bezit een zekere mechanische kracht om beschadiging te weerstaan, en het vermogen om zichzelf bij letsel te herstellen.
De dermis biedt elasticiteit in reactie op mechanische stress.
De doordringbaarheid van de huid is afhankelijk van de aanwezigheid van chemische stoffen in het stratum corneum (hoornlaag), de levensvatbare epidermis en de bovenste laag van de dermis.
De doelmatigheid van deze barrière verschilt per lichaamsdeel
Het scrotum bijvoorbeeld is zeer doordringbaar, terwijl het voorhoofd en de ruggen van onze handen weer beter doordringbaar zijn dan de romp en ledematen.
Alle onderdelen van de normale huid spelen een rol in de barrièrefunctie
Niet alleen de epidermis (opperhuid) en dermis (lederhuid) met hun alerte reactiviteit op veel prikkels en hun aangeboren immuunfunctie, maar ook de subcutane weefsels (vet en bindweefsel), de talrijke cellen en de interstitiële matrix.
De immunologische functies van de huid zijn zowel afhankelijk van cellen in de epidermis als van cellen in de dermis.
Een goede bloedtoevoer en lymfatische drainage.
De kwetsbare huid is een gevoelige en snel geïrriteerde huid
Een kwetsbare huid kan op een of meer van de hierboven beschreven punten slecht functioneren.
Door te bezwijken voor mechanische druk en trekkracht.
Of door een onvermogen om biologische homeostase in evenwicht te brengen of door gebrekkige immunologische functies. Wat dan leidt tot een gevoelige en geïrriteerde huid.
Huidfalen
Is door Irvine (1991) gedefinieerd als het verlies van normale temperatuurbeheersing of het onvermogen om percutaan verlies van vocht, elektrolyten en proteïnen te voorkómen. Of als het onvermogen van de mechanische barrière om penetratie door lichaamsvreemd material en micro-organismen te voorkómen. Men vergeleek ernstig verlies van de huidfunctie met het falen van andere vitale orgaansystemen zoals het hart, de nieren, de lever of het ademhalingssysteem, wat ook een specialistische behandeling vereist.
Welke factoren zijn verantwoordelijk voor een kwetsbare huid
Een kwetsbare huid kan ook door een of meer van de volgende factoren worden veroorzaakt:
Huiddikte
De huiddikte verschilt per leeftijd, geslacht, anatomische locatie en zelfs per moment van de dag.
Verandering van houding kan zorgen voor veranderingen in de hydratatie van de huid.
De dikte van de verschillende huidlagen bepaalt de mechanische eigenschappen van de epidermis, de dermis en het subcutane vet.
De huid is tot op zekere hoogte elastisch en kan een paar seconden met 10 tot 50% worden opgerekt. De tonus (spanning) van de huid wordt dan behouden door de elastische vezels die de opgerekte huid herstellen.
Te langdurig oprekken van de huid leidt tot onomkeerbare veranderingen in de collageen vezels. Dus beschadigingen.
Aandachtspunten van de huid bij ouderdom
Huidveroudering wordt versneld door blootstelling aan ultraviolet licht.
De oude huid verliest haar elasticiteit, de epidermale hydratatie wordt minder goed hersteld, en de vernieuwing van cellen en weefsels verloopt trager.
De huid van oudere mensen kan hierdoor bijzonder dun en kwetsbaar worden.
Het dunner worden van de epidermis wordt veroorzaakt door een afname van het aantal cellagen; soms is de atrofie heel sterk en zijn littekens of pseudolittekens de voorbode van scheurtjes in de huidlagen. De dikte van de hoornlaag blijft vaak hetzelfde.
Langdurig aanbrengen of langdurige opname van corticosteroïden kan deze atrofie versterken.
Op hoge leeftijd krijgen vetcellen in de subcutis een tragere metabolische activiteit, wat tot verlies van vetweefsel leidt.
Een vochtarme huid op hoge leeftijd is niet zozeer te wijten aan het verlies van het vermogen om water vast te houden, maar aan een vermindering in sebumproductie en secundair aan lage androgene waarden.
Er is een complexe interactie tussen de effecten van oestrogenen en androgenen op veel organen, waaronder de huid.
Zowel bij mannen als bij vrouwen regelen geslachtssteroïden veel aspecten van de huidfysiologie; zoals de epidermale en dermale dikte, en ze beïnvloeden ook de functies van het immuunsysteem.
Wijzigingen in hormoonspiegels bij het ouder worden veranderen processen zoals de huidoppervlak-pH, wondgenezing of de neiging om een auto-immuunziekte te ontwikkelen.
Lage oestrogeenspiegels worden geacht verantwoordelijk te zijn voor veranderingen in de hoeveelheid hyaluronzuur van de dermis, met als gevolg het geringe vochtbindende vermogen van de oudere dermis.
Als de perfusie (vocht toediening) lager is, kan de huid bleek zijn, en de productie van sebum, zweet en barrièrestoffen neemt af.
Er kan ook een gestoorde thermoregulatie (temperatuur regeling) zijn en soms een tragere wondgenezing.
Schade door ultraviolette straling (zon & zonnebank)
Na (stralings) letsel worden de keratinocyten geactiveerd.
Deze scheiden diverse cytokinen en groeifactoren af, waar ze ook op reageren.
Het soort letsel bepaalt tot op zekere hoogte de manier waarop keratinocyten een geschikte reactie opwekken.
Bij te lange blootstelling aan UV-straling wordt differentiatie van keratinocyten gestimuleerd, en de geïntensiveerde verhoorning bevordert de bescherming tegen de schadelijke stralen.
De huid heeft een dubbele barrière tegen UV-straling
- een melaninebarrière in de epidermis
- proteïne-lipide-barrière die geconcentreerd is in het stratum corneum (hoornlaag).
In reactie op chronische blootstelling aan de zon vindt verdikking van de epidermis plaats.
Verlies van beschadigde cellen door desquamatie (afschilfering) is een manier om carcinogenese door UV in de differentiërende keratinocyten te voorkómen.
In de door licht beschadigde huid zijn de voornaamste factoren die een rol spelen;
- Vermoedelijk veranderingen in de huidvezelstructuur van collageen en elastine
- Een opeenhoping van glycosaminoglycanen met een beter waterbindend vermogen in het subepidermale gebied.
Sterke atrofie van alle huidlagen en subcutane weefsels kan als een gevolg van stralingsschade worden beschouwd.
Een precair evenwicht kan vele jaren bestaan, maar vervolgens kan een klein trauma snel tot een chronische wond leiden met een grote verstoring van het zelf herstellend vermogen.
Bindweefsel dat is beschadigd door straling, lijkt op littekenweefsel, met een extreem tekort aan cellen, minder voedende capillairen, en atrofie van alle bestraalde huidlagen.
Huidontstekingen
Ontsteking van de huid wordt gekenmerkt door de migratie van neutrofielen, macrofagen en lymfocyten wat gevolgd wordt door een proliferatie van endotheelcellen en fibroblasten.
Bij inflammatoire huidziekten wordt de huid geïnfiltreerd door inflammatoire cellen uit de omringende weefsels of via diapedese van bloedvaten.
Afgescheiden proteïnen beïnvloeden verschillende enzymatische functies op cellulair en extracellulair niveau.
Proteolyse van het celoppervlak en extracellulaire matrixmoleculen zijn intrinsiek gekoppeld aan de celfunctie.
De inflammatoire reactie kan een sterke impact hebben op de epidermis en onderliggende dermis en hun celvernieuwing en -rijping.
Maar ook de functie en synthese van de huidbarrière elementen ernstig verstoren.
Zowel acuut als chronisch eczeem leidt tot vesiculaire laesies waardoor erosies ontstaan die makkelijk gekoloniseerd of geïnfecteerd raken.
Bij desquamatieve inflammatoire dermatoses, zoals seborroïsche dermatitis, psoriasis en eczeem, is de huidbarrièrefunctie minder effectief.
Ook hier is dan sprake van een gevoelige en geïrriteerde huid.
Het probleem en de oplossing voor de gevoelige en snel geïrriteerde huid
De huid jeukt, brandt en heeft roodheden
Vaak verdraagt ze nog nauwelijks verzorgingspreparaten en reageert ze direct op van alles